Zoekstrategie
Een zoekstrategie is een planmatige aanpak die ervoor zorgt dat je de meest geschikte informatie vindt om jouw (onderzoeks)vraag te beantwoorden. Hoe je finale zoekstrategie er zal uitzien, hangt af van verschillende factoren, namelijk de positionering van je vraag, de bron(nen) & de doelstelling (bijv. een scriptie vs. een systematische review).
Hieronder vind je enkele tips voor de uitbouw van een zoekstrategie.
1. Positioneer je vraag
• Wat?
• Voor wie?
• Waarom?
• Hoofd- of bijzaak?
2. Selecteer je bron
• Het vrije of het diepe internet?
3. Stel je zoekstrategie op
• Identificeer belangrijke aspecten
• Zoek alternatieve termen, vakjargon en indextermen
• Combineer de zoektermen
4. Evalueer je resultaat
• Relevant?
• Voldoende?
• Betrouwbaar?
Allereerst is het belangrijk om na te denken of je onderwerp geschikt is voor een literatuurreview in biomedische databanken. Daarnaast bepaal je het doel van je onderzoek en bijgevolg welk type review je zal kiezen. We onderscheiden een aantal type reviews, afhankelijk van verschillende factoren:
- Systematische reviews vatten evidence samen over de doeltreffendheid, veiligheid, nauwkeurigheid van de diagnostische test, etiologie, incidentie, prevalentie, kwalitatief onderzoek, en meer.
- Living systematic review: een systematisch overzicht dat voortdurend wordt bijgewerkt en waarin relevant nieuw bewijsmateriaal wordt opgenomen naarmate dat beschikbaar komt.
- Scoping review tracht een overzicht te geven van een potentieel groot en divers corpus van literatuur met betrekking tot een breed onderwerp. Diverse types evidence worden geïncludeerd in deze eerder beschrijvende review.
- Rapid review: een vorm van kennissynthese waarbij onderdelen van het systematische reviewproces worden vereenvoudigd of weggelaten om tijdig informatie te produceren.
- Umbrella overview vat het bewijs van meerdere onderzoekssyntheses samen in één toegankelijk en bruikbaar document
- Een realist review is gericht op het identificeren en verklaren van (complexe) sociale interventies of programma’s en de interacties tussen context, mechanismen en uitkomsten voor beleidsmakers.
- Integrative review / comprehensive review / critical overview: richt zich niet op één specifieke klinische vraagstelling, maar op een complex zorgprobleem (vaak binnen de verpleegkunde).
- Narrative review: Geen specifieke standaard of richtlijn. Best practices:
- Minimaal: een duidelijk gedefinieerd onderwerp, een zoektocht naar literatuur, een logische opbouw en interpretatie & discussie.
- Structuur: IMRaD (Introductie, Methods, Results & Discussion)
Voor meer informatie en welke type review je best kiest, raadpleeg de Blits-informatiesessie “Van idee naar literatuuronderzoek” op Ufora.
Formuleer een onderzoeksvraag waarbij bij voorkeur alle aspecten van je onderwerp benoemd worden. Om je te helpen nadenken over alle aspecten, kan je een framework gebruiken, zoals PICO(S/T), SPIDER, SPICE, PCC,…
De PICO-vorm is een hulpmiddel om een klinische onderzoeksvraag op te stellen. In deze vorm wordt de patiëntencategorie (Population/Patient), de interventie (Intervention/Indicator), de controlebehandeling of vergelijking (Comparison/Comparator/Control) en de uitkomst (Outcome) duidelijk beschreven.
Voorbeeld: ‘In men, does having a vasectomy (compared to not having one) increase the risk of getting testicular cancer in the future?’
Population/patient = adult males
Intervention/indicator = vasectomy
Comparator/control = no vasectomy
Outcome = testicular cancer
Afgeleide vormen van PICO zoals PICOT (inclusief Time) en/of PICOS (inclusief Setting) bevatten meer informatie dan de klassieke PICO en zijn om die reden mogelijks een beter alternatief. Hierbij een template voor het opstellen van PICOT vragen. Heb je nood aan andere types dan PICO en afgeleiden (bijv. in het kader van een systematische review van case control studies), contacteer ons.
PICO(S/T) is het meest gebruikte hulpmiddel. Er zijn ook andere zoals:
- SPIDER (Sample, Phenomenon of Interest, Design, Evaluation, Research type) voornamelijk voor kwalitatieve onderzoeksvragen
- PCC (Population, Concept, Context) voornamelijk voor Scoping Reviews
- SPICE (Setting, Population, Intervention, Comparison, Evaluation)
- ECLIPSe (Expectation, Client group, Location, Impact, Professionals, Service)
Naast het opstellen van een duidelijke onderzoeksvraag zijn het bepalen en uitschrijven van selectiecriteria (bij voorkeur ook per aspect van je onderzoeksvraag) essentieel bij het maken van een systematische review. In de in- en exclusiecriteria worden elk van de aspecten nog meer in detail beschreven (bijv. leeftijdslimiet of comorbiditeiten bij de beschrijving van de Populatie). Andere criteria die belangrijk zijn om te beschrijven zijn: setting (bijv. westerse wereld), duur van het toedienen van de interventie en/of de follow-up, studietypes en taal van de studies die geïncludeerd of geëxcludeerd zullen worden.
De keuze van een geschikte bron is afhankelijk van het type bron en de doelstelling van je vraag.
Wanneer je op zoek bent naar achtergrondinformatie (vakinformatie en/of publieksinformatie), kunnen een zoektocht via Google of het consulteren van een encyclopedie (bijv. Wikipedia) en/of het zoeken in MedlinePlus waardevol zijn.
Wetenschappelijke informatie vind je terug in tijdschriften en databanken.
Voor klinische evidence-based informatie, zijn databanken zoals UpToDate geschikt.
Bij elk type van bron is het nuttig om meer te weten over de informatiebron (bijv. gebruikers bij Wikipedia), het zoekalgoritme (bijv. volgorde van resultaten in Google Scholar) en de zoekmogelijkheden (bijv. Advanced Search-optie en thesaurus in bepaalde medische databanken).
Voor meer informatie, raadpleeg de informatiefiches over databanken.
Internet kent verschillende lagen, waaronder het vrije (of zichtbare) en het diepe (of onzichtbare) internet. Onder het diepe internet worden databanken verstaan, waarvan hoogstens de homepagina te vinden is via zoekmachines zoals Google, Bing of Yahoo. Om de inhoud van databanken te doorzoeken, gebruik je het eigen zoekvenster van de databanken.
In de Cochrane Library kan je in de Cochrane Database of Systematic Reviews (CDSR) uitsluitend op systematische reviews zoeken.
Via PubMed kan je systematische reviews vinden door de Systematic review filter te gebruiken. Daarvoor gebruik je systematic[sb] in je zoekopdracht. Dus ben je op zoek naar systematische reviews over de ziekte van Lyme, dan kan je het volgende intikken in PubMed: systematic[sb] AND lyme disease.
Deze filter gebruikt een specifieke zoekstrategie die je terug kan vinden hier op de PubMed website.
Via Embase kan je [systematic review]]/lim aan je zoekopdracht toevoegen of de filters Systematic Review en/of Cochrane Reviews selecteren onder de EBM (Evidence-Based Medicine)-filters.
In de databank Scopus vind je in de balk boven je zoekresultaten naast “Documents” ook de link naar “Patents”. Via LexisNexis wordt de informatie bij vijf patentorganisaties gecheckt en opgehaald.
Ga op zoek naar de meest voorkomende (vak)specifieke zoektermen en synoniemen voor elk aspect van je vraag (zie Hoe stel ik mijn onderzoeksvraag op?). Het gebruiken van de ‘juiste’ zoektermen is cruciaal voor het vinden van de gewenste informatie. Wikipedia, Oxford Reference Online en Thesaurus.com kunnen mogelijke bronnen zijn van Engelstalige zoektermen. Ga er steeds vanuit dat zoeksystemen eenvoudigweg nagaan of de door jou opgegeven termen in je zoekstrategie voorkomen in bijv. titel en abstract. Wordt je term net iets anders geschreven of staat je term uitsluitend in de full text van het artikel, dan wordt de informatie in de meeste gevallen niet gevonden.
Indien je in een databank mét een thesaurus gaat zoeken (bijv. PubMed of Embase), dan gebruik je bij voorkeur ook relevante trefwoorden/indextermen uit die thesaurus. Hieronder staat een tabel die je als hulpmiddel kunt gebruiken voor het zoeken en oplijsten van relevante zoektermen.
| Population | zoekterm inclusief enkelvoud/meervoud, zelfstandig/bijvoeglijk gebruikt en werkwoordvervoegingen, spellingsvarianten (Britse en Amerikaanse spelling), Latijnse benaming, acroniem, enz. * | synoniem(en) inclusief vakjargon, enkelvoud/meervoud, zelfstandig/bijvoeglijk gebruikt en werkwoordvervoegingen, spellingsvarianten (Britse en Amerikaanse spelling), Latijnse benaming, acroniem(en), enz. * | trefwoord (bijv. MeSH term voor zoeken via PubMed; Emtree term voor zoeken via Embase) |
| Intervention | zoekterm inclusief enkelvoud/meervoud, zelfstandig/bijvoeglijk gebruikt en werkwoordvervoegingen, spellingsvarianten (Britse en Amerikaanse spelling), Latijnse benaming, acroniem, enz. * | synoniem(en) inclusief vakjargon, enkelvoud/meervoud, zelfstandig/bijvoeglijk gebruikt en werkwoordvervoegingen, spellingsvarianten (Britse en Amerikaanse spelling), Latijnse benaming, acroniem(en), enz. * | trefwoord (bijv. MeSH term voor zoeken via PubMed; Emtree term voor zoeken via Embase) |
| Comparison | zoekterm inclusief enkelvoud/meervoud, zelfstandig/bijvoeglijk gebruikt en werkwoordvervoegingen, spellingsvarianten (Britse en Amerikaanse spelling), Latijnse benaming, acroniem, enz. * | synoniem(en) inclusief vakjargon, enkelvoud/meervoud, zelfstandig/bijvoeglijk gebruikt en werkwoordvervoegingen, spellingsvarianten (Britse en Amerikaanse spelling), Latijnse benaming, acroniem(en), enz. * | trefwoord (bijv. MeSH term voor zoeken via PubMed; Emtree term voor zoeken via Embase) |
| Outcome | zoekterm inclusief enkelvoud/meervoud, zelfstandig/bijvoeglijk gebruikt en werkwoordvervoegingen, spellingsvarianten (Britse en Amerikaanse spelling), Latijnse benaming, acroniem, enz. * | synoniem(en) inclusief vakjargon, enkelvoud/meervoud, zelfstandig/bijvoeglijk gebruikt en werkwoordvervoegingen, spellingsvarianten (Britse en Amerikaanse spelling), Latijnse benaming, acroniem(en), enz. * | trefwoord (bijv. MeSH term voor zoeken via PubMed; Emtree term voor zoeken via Embase) |
* Gebruik enkele of dubbele aanhalingstekens (afhankelijk van de databank) voor termen die samen en in exact deze volgorde dienen voor te komen (= phrase searching).
Sleutelartikels of systematische reviews gerelateerd aan je onderzoeksvraag kunnen waardevolle inspiratiebronnen zijn van zoektermen, synoniemen en trefwoorden. Daarnaast kan je tools gebruiken zoals PubReMiner die op basis van je zoekvraag veel voorkomende termen en/of MeSH termen oplijsten of Yale MeSH Analyzer waar je aan de hand van PMIDs een overzicht krijgt van de termen die voorkomen in de referenties. Op basis van je zoekvraag of een stuk tekst kan je via MeSH On Demand ook advies krijgen over mogelijk relevante MeSH-trefwoorden en sleutelartikels.
Zoekfilters of -blokken kunnen een bron van inspiratie zijn voor zoektermen. Zie Wat zijn zoekfilters en waar vind ik die?
Zoekblokken- en filters kunnen opgedeeld worden in methodologische filters (bijv. RCT-filter, filter voor Health Economics, filter voor systematische reviews) en inhoudelijke filter (bijv. filter om op zoek te gaan naar literatuur over kinderen, over AIDS, enz.).
Zoekfilters of -blokken kunnen een bron van inspiratie zijn voor zoektermen. Indien de filter gevalideerd is, kan deze – mits vermelding van de bron – zelfs integraal overgenomen en gebruikt worden in je zoekstrategie. Ga steeds na of de zoekfilter in de juiste syntax opgemaakt is. Een zoekfilter in Embase kan bijvoorbeeld voor de OVID-interface of voor de Embase.com-interface opgemaakt zijn.
Op de website Library of Search Strategy Resources vind je een overzicht van bronnen waar je zoekfilters of -blokken vindt.
Onderstaande tabel geeft je een overzicht van enkele zoekfilters of -blokken.
| Organisatie | Enkele voorbeelden van methodologische zoekfilters of -blokken | Enkele voorbeelden van inhoudelijke zoekfilters of -blokken |
|---|---|---|
| The Cochrane Collaboration | Randomized Controlled Trials (RCTs) | |
| The InterTASC Information Specialists’ Sub-Group (ISSG) | Observational studies
Epidemiological studies Qualitative research Mixed method studies |
Adverse effects
Aetiology Public Views & Patient Issues |
| Canadian Agency for Drugs and Technologies in Health (CADTH) | Systematische review/meta-analyse/Health Technology Assessment
Richtlijnen |
Economic Evaluations
Quality of Life |
| McMaster University – Health Information Research Unit | Therapie
Diagnose Prognose |
|
| PubMed Search Strategy blog
Via de zoekbox |
Een specifieke pathologie bijv. COPD
Een specifieke doelgroep bijv. gezondheidswerkers Een specifiek type van studies bijv. dierstudies Medicatie bijv. NSAIDs (non-steroidal anti-inflammatory drugs) |
|
| BMI van de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Informatieprofessionals | Een specifieke pathologie bijv. Alzheimer disease
Een specifieke doelgroep bijv. patiënten Medicatie bijv. Acyclovir or Zovirax Een specifieke behandeling bijv. beenmergtransplantatie Een specifieke labotest bijv. bloedcel telling |
|
| Caresearch Palliative Care Knowledge Network | Een specifieke pathologie bijv. anorexia
Een specifieke doelgroep bijv. ouderen Een specifiek thema gerelateerd aan palliatieve zorg bijv. advance care planning |
Combineer de zoektermen, synoniemen en trefwoorden per aspect (bijv. Population) met de OR-operator. Het gebruik van de OR-operator geeft aan dat minstens één van de termen moet voorkomen in je zoekresultaat. Combineer vervolgens de zoekacties van alle aspecten met een AND-operator (die aangeeft dat beide termen moeten voorkomen in je zoekresultaat). Gebruik hiervoor de geavanceerd zoeken-functie die vele databanken aanbieden.
Bij het combineren van termen is het belangrijk om correct ronde haakjes te gebruiken. Het gebruik van ronde haakjes wijzigt de volgorde van het uitvoeren van de AND-, OR-, en NOT-combinaties, dit wordt ook wel ‘nesting’ genoemd. Indien er geen haakjes worden gebruikt, dan combineert de databank gewoonlijk de zoektermen van links naar rechts. Een voorbeeld van correct geneste termen: (child OR kid OR infant OR youth OR toddler) AND kidney disease.
Bij uitgebreide zoekopdrachten (bijv. in het kader van een systematische review) wordt aanbevolen om de syntax (≈ code) van de databank te gebruiken. Een overzicht van de syntax in PubMed, Embase, CENTRAL, CINAHL, Web of Science en Scopus vind je hier. Door de syntax te gebruiken geef je aan waar een term mag voorkomen bijv. in titel en abstract bij het gebruik van [TIAB] in PubMed. Dankzij de syntax ga je als gebruiker zelf sturen i.p.v. dat je de zoekmotor laat bepalen (bijvoorbeeld de Automatic Term Mapping-functionaliteit in PubMed).
Waarom je best zowel trefwoorden als vrije tekstwoorden toevoegt, kan je hier bekijken op Ufora. Om bijkomende termen te identificeren, kan je een aantal optimalisatiestappen uitvoeren. Bekijk hier op Ufora een stappenplan om je zoekstrategie te optimaliseren.
Bij een systematische review is het bovendien aangewezen de zoekstrategie transparant te beschrijven (bij voorkeur inclusief de syntax), inclusief de verschillende bronnen, de zoektermen en de zoekmethode (bijv. de cited en citing articles bekijken van de geïncludeerde studies).
Bij het zoeken in meerdere databanken (zoals bijv. in het kader van een systematische review) dien je je zoekstrategie aan te passen of te ‘vertalen’ naar de databank die je wil gebruiken. Voor het vertalen van je zoekstrategie kan je deze tabel gebruiken (zie ook Hoe stel ik een zoekstrategie op? Op deze pagina).
Elke databank heeft namelijk een eigen syntax die je telkens dient aan te passen, alsook het opnieuw opzoeken van de relevante trefwoorden/indextermen in de thesaurus (als de databank met een thesaurus werkt, bijv. MeSH in PubMed en Emtree in Embase). De vrije tekstwoorden kan je in alle databanken overnemen, mits zoals vermeld het aanpassen van de syntax.
In elk geval adviseren we om je zoekstrategie te finaliseren in één databank en na feedback (informatiedeskundige KCGG, promotor, begeleider, collega, …) de vertaling uit te voeren.
Ter verduidelijking een voorbeeld: dialysis[tiab] in PubMed zal je alle artikels tonen waar dialysis in titel, abstract of auteurstrefwoorden voorkomt. Zoek je in Embase naar dialysis[tiab] dan zal dit niet werken. In Embase gebruik je dan dialysis:ti,ab,kw om in diezelfde velden (titel, abstract en auteurstrefwoorden) op zoek te gaan naar dialysis.
Bekijk hier op Ufora een video met informatie rond hoe je je zoekstrategie kan vertalen van PubMed naar Embase, Web of Science en Scopus.
Een overzicht van de syntax in PubMed, Embase, CENTRAL, CINAHL, Web of Science en Scopus vind je hier.
De PRESS (Peer Review of Electronic Search Strategies) checklist is een evidence-based richtlijn voor het beoordelen van een zoekstrategie voor onder andere systematische reviews. Je kan hiervoor ook contact opnemen met ons.
Rayyan voor systematische reviews is een gratis web-tool dat ontwikkeld is voor onderzoekers die een systematische review (of een andere vorm van evidence synthese) maken. Deze tool faciliteert het screeningsproces, zowel op basis van titel en abstract als op basis van de full tekst. Gebruikers van deze tool geven het gebruiksgemak, de tijdswinst, het geblindeerd screenen en het eenvoudig kunnen delen van redenen van exclusie aan als pluspunten van Rayyan ten opzichte van andere tools.
DistillerSR voor systematische reviews is een tool die de screening, gegevensextractie en rapportageprocessen van uw systematische review faciliteert. Deze tool maakt tools zoals EndNote (voor deduplicatie van records) en Rayyan (voor screening) overbodig. Bovendien levert dit tijdswinst op aangezien de volledige review in 1 tool zit. Via de ingebouwde artificiële intelligentie helpt deze tool ook om screeningsfouten op te sporen. Deze tool is niet gratis. Je kan vrijblijvend een offerte aanvragen via het KCGG (kcgg@ugent.be).
Covidence is een gebruiksvriendelijke online tool die voornamelijk geschikt is om het selectieproces van artikels in een systematische review te faciliteren. De online screening is gratis voor 1 review (met maximaal 2 reviewers en tot 500 referenties).
Eventueel andere tools kan je zoeken via de SR Toolbox website.
Uit de URL en het digitaal informatiecertificaat van een bron/website kan je al mogelijks iets afleiden over de betrouwbaarheid.
| Extensie URL | Aard organisatie | Voorbeeld | Objectiviteit, betrouwbaarheid |
|---|---|---|---|
| .com | Commercieel | http://www.dokteronline.com | ? |
| .net | Netwerk | http://www.cancer.net | ? |
| .gov | Overheid (VSA) | https://www.nlm.nih.gov | + |
| .gov(.be) | Overheid | https://www.ehealth.fgov.be | + |
| .edu | Onderwijs (USA) | http://library.medicine.yale.edu | + |
| .org | Internationale non-profit | https://nl.wikipedia.org/ | +/- |
| .be / .nl / … | Landcode | https://www.kcgg.be | ? |
Het taalgebruik (bijv. correct, objectief taalgebruik), de eigenaar (bijv. Universitair Ziekenhuis) en de actualiteit kunnen je bijkomend inzicht geven in de betrouwbaarheid. Ga in ieder geval na of je de informatie die er te vinden is, kan verifiëren in andere betrouwbare bronnen.
Naast het beoordelen van de kwaliteit van de bron, is het ook belangrijk om de relevantie en validiteit van je informatie na te gaan. Is de studie recent? Is de studie methodologisch goed uitgevoerd? (zie ook Verwerken > Beoordelen)
Bij het maken van een systematische review is het de bedoeling om een objectief overzicht te geven van alle literatuur m.b.t. een bepaalde onderzoeksvraag. De kwaliteit van een studie, zelfs al is deze laag, is dus nooit een reden om deze te excluderen. Bij dit type van literatuuronderzoek is het gebruikelijk om op niveau van iedere studie een kwaliteitsniveau toe te kennen. Hiervoor bestaan er verschillende tools die vaak opgedeeld worden per studietype, zoals de Cochrane Risk of Bias (RoB 2) tool voor Randomised Controlled Trials (RCTs) en de Risk of Bias in Non-randomized Studies – of Interventions (ROBINS-I) voor Non-randomised Studies – of Interventions.
De RoB 2- en ROBINS-I-tools evalueren mogelijke bias in de opzet, randomisatie, blindering en gegevensverwerking van studies, en helpen zo de geldigheid en betrouwbaarheid van de studie te beoordelen. Daarnaast bieden kritische beoordelingsinstrumenten zoals die van het Joanna Briggs Institute of Critical Appraisal Skills Programme (CASP) een bredere beoordeling van de methodologie en geloofwaardigheid van de studie. De keuze van het juiste instrument hangt af van het studietype en de onderzoeksvraag.
Zie ook Verwerken > Beoordelen (“Hoe beoordeel ik de kwaliteit van een klinische studie?”) en Schrijven.
Wens je meer informatie of heb je nog vragen dan kan je terecht bij onze informatiedeskundige Heidi Buysse of informatiemedewerker Muguet Koobasi via kcgg@ugent.be .
Heb je een vraag in het kader van je literatuuronderzoek of bij het zoeken, verwerken of publiceren van literatuur/data?
Vul dan ons formulier in met aanvullende info zodat wij een duidelijk beeld hebben van je vraag. Je kan ons ook bereiken via kcgg@ugent.be.