Auteursrecht voor onderzoekers

Je rol als auteur

Als auteur van wetenschappelijke publicaties beschik je zelf over het auteursrecht van je werk. In geval van meerdere auteurs oefen je dit recht samen met je co-auteurs uit.

Ook al ben je onderzoeker aan UGent, toch worden je vermogensrechten niet automatisch aan de instelling overgedragen. Je gaat wel akkoord dat je werk bij UGent gedeponeerd wordt en dat huidige en toekomstige studenten en onderzoekers het kunnen consulteren via Biblio. Het aanbieden van een werk binnen een dergelijk gesloten netwerk voldoet aan de uitzondering voor onderwijs en wetenschappelijk onderzoek in de wet over auteursrecht.

UGent voert een Open Access-beleid dat onderzoekers stimuleert om hun publicaties zoveel mogelijk vrij beschikbaar te stellen voor iedere geïnteresseerde. Tool hiervoor is Biblio. Bij sommige projecten is Open Access publiceren een verplichting.

Samenwerking met een uitgever leidt tot volgende mogelijkheden.

• Je staat je vermogensrechten af aan de uitgever. Je kan dan je werk zonder toestemming van de rechthebbende niet elders, bijv. op je eigen website, publiceren.
• Je geeft je vermogensrechten in licentie aan de uitgever. Keuze voor een tijdschrift dat Open Access publiceren mogelijk maakt, leidt in de praktijk tot een Creative Commons-licentie. Check in de Sherpa/Romeo-databank of een uitgever toestemming geeft om een publicatie in een Open Access repository – bij UGent is dat Biblio– te plaatsen.

Houd er rekening mee dat ook de structuur van zelf ontwikkelde databanken beschermd kan worden door auteursrecht wanneer de maker bij de rangschikking van de inhoud creatieve keuzes heeft gemaakt. Deze bescherming valt weg in het geval van een technische of logische (bijv. alfabetische) ordening.

Databanken kunnen ook ressorteren onder het databankenrecht sui generis dat geldt voor 15 jaar na de voltooiing van de productie.

Voorwaarden:

• De maker heeft substantieel geïnvesteerd in het verkrijgen, controleren en presenteren van de inhoud. Omzetten van reeds bestaande inhoud in een databank valt hier dus buiten.
• Gestructureerde opzet van de databank: alle onderdelen zijn afzonderlijk opvraagbaar.

De rechthebbende is de producent van de databank, die het initiatief heeft genomen en de databank heeft gefinancierd.

Onderzoeksdata kunnen – als zij aan de voorwaarden voldoen – ook onder het auteurs- en of databankenrecht vallen. Daarnaast kan UGent er bepaalde intellectuele eigendomsrechten op laten gelden.

Onderzoeksdata van UGent-onderzoekers zijn onderzoeksresultaten:

• die niet van derden verkregen zijn, maar zelf gegenereerd tijdens het onderzoeksproces.
• die voortkomen uit onderzoek gerealiseerd door onderzoekers in het kader van hun relatie met UGent.
• die voortkomen uit onderzoek met gebruik van universitaire middelen of faciliteiten.

Wanneer de onderzoeksdata valoriseerbaar zijn (in de zin van het Valorisatiereglement), moeten zij vóór elke vorm van bekendmaking (bijv. presentatie, publicatie) aangemeld worden bij de Valorisatiecel (TechTransfer). Deze cel zal afspraken maken met de onderzoeker hoe verder zal worden omgegaan met deze onderzoeksdata: bijv. bescherming via registratie of octrooiname, valorisatie als confidentiële knowhow.

Wanneer een derde partij betrokken is – bijv. door externe financiering van het onderzoek of samenwerking met een commercieel bedrijf – moeten de intellectuele eigendomsrechten op de onderzoeksdata voor de start van het onderzoek vastgelegd worden in een schriftelijke overeenkomst.

Auteursrechtelijk beschermd werk gebruiken

Een uitzondering op het auteursrecht is het recht op citeren uit een werk in het kader van “kritiek, polemiek, recensie, onderwijs of in het kader van wetenschappelijke werkzaamheden” (Wetboek van Economisch Recht, art. XI.189 § 1 WER). Vermelding van bron en naam van de auteur zijn verplicht.

Neem je (stukken van) werk over van anderen en doe je die voor eigen werk doorgaan, dan pleeg je plagiaat. Je riskeert een burgerlijke of strafrechtelijke vordering.

Als je buiten de uitzondering van het citeren een werk wil gebruiken, bijv. om een foto in je artikel op te nemen, doorloop dan volgende stappen:

• Wordt het werk beschermd door het auteursrecht?
• Is het werk origineel? Nee: je kan het vrij gebruiken.
• Gaat het om officiële akten van de overheid? Ja: je kan het vrij gebruiken.
• Is de auteur meer dan 70 jaar overleden? Ja: je kan het vrij gebruiken.

 Is een uitzondering op het auteursrecht van toepassing?

Een overzicht van uitzonderingen kan je hier bekijken. Voorbeelden zijn onderwijs en wetenschappelijk onderzoek.

• Ja: gebruik conform de voorwaarden van deze uitzondering.
• Nee: toestemming vereist.

Vraag toestemming aan de auteursrechthebbende of de beheersvennootschap (bijv. Sabam) waar hij of zij tot toegetreden is. Dit is meestal gekoppeld aan het betalen van een vergoeding.

• Een auteur kan zijn werk via een Creative Commons-licentie gratis ter beschikking hebben gesteld aan iedere geïnteresseerde. Dit is bijv. het geval bij artikels die als Open Access zijn gepubliceerd. Aparte toestemming is dan niet meer nodig.
• Indien de rechthebbende na een zorgvuldig onderzoek niet kan geïdentificeerd worden, is het werk verweesd. Toegestaan gebruik is reproduceren met als doel te digitaliseren, beschikbaar te stellen, te indexeren ; te catalogiseren, te behouden of te restaureren ; beschikbaar te stellen voor het publiek.